Tiểu đường thai kỳ là tình trạng rối loạn đường huyết chỉ xảy ra trong thời gian mang thai, thường được chẩn đoán ở tam cá nguyệt thứ hai hoặc thứ ba. Đây là một vấn đề sức khỏe đáng lưu tâm bởi nó không chỉ ảnh hưởng đến mẹ mà còn có thể gây nguy hiểm cho thai nhi nếu không được kiểm soát tốt.
Tiểu đường thai kỳ là gì?
Tiểu đường thai kỳ (Gestational Diabetes Mellitus – GDM) xảy ra khi cơ thể phụ nữ mang thai không sản xuất đủ insulin hoặc phản ứng kém với insulin, dẫn đến lượng đường trong máu tăng cao. Tình trạng này thường tự khỏi sau khi sinh, nhưng nếu không kiểm soát tốt trong thai kỳ có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm.
Nguyên nhân gây tiểu đường thai kỳ
Nguyên nhân chính là do sự thay đổi nội tiết tố trong quá trình mang thai. Nhau thai tiết ra các hormone làm giảm tác dụng của insulin, khiến cơ thể khó kiểm soát lượng đường huyết.
Một số yếu tố nguy cơ bao gồm:
- Thừa cân hoặc béo phì trước khi mang thai
- Tiền sử gia đình có người mắc bệnh tiểu đường
- Đã từng bị tiểu đường thai kỳ ở lần mang thai trước
- Sinh con to (>4kg) ở lần sinh trước
- Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)
- Ít vận động, chế độ ăn nhiều tinh bột, đường
Dấu hiệu nhận biết tiểu đường thai kỳ
Tiểu đường thai kỳ thường không có triệu chứng rõ ràng, do đó hầu hết được phát hiện thông qua xét nghiệm dung nạp glucose từ tuần 24–28 của thai kỳ. Tuy nhiên, một số mẹ bầu có thể gặp các dấu hiệu sau:
- Khát nước nhiều hơn bình thường
- Đi tiểu thường xuyên
- Mệt mỏi, chóng mặt
- Mờ mắt
- Tăng cân nhanh, đặc biệt ở vùng bụng
Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm sớm hơn để tầm soát.
Ảnh hưởng của tiểu đường thai kỳ
Đối với mẹ bầu:
- Tăng nguy cơ sinh mổ do thai to, khó sinh thường
- Tăng huyết áp thai kỳ, tiền sản giật
- Nhiễm trùng đường tiết niệu
- Nguy cơ mắc tiểu đường type 2 sau sinh cao hơn
- Tăng nguy cơ bị tiểu đường ở lần mang thai tiếp theo
Đối với thai nhi:
- Thai to, thừa cân so với tuổi thai
- Hạ đường huyết sau sinh
- Vàng da sơ sinh
- Khó thở, suy hô hấp
- Tăng nguy cơ béo phì và tiểu đường type 2 khi trưởng thành
Vì vậy, việc phát hiện sớm và kiểm soát tốt tiểu đường thai kỳ là điều cực kỳ quan trọng.
Cách kiểm soát tiểu đường thai kỳ hiệu quả
Nên ăn gì để kiểm soát đường huyết an toàn?
1. Chế độ ăn uống khoa học
Thay đổi chế độ dinh dưỡng là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Dưới đây là thực đơn cho bà bầu bị tiểu đường bạn có thể tham khảo:
- Ăn nhiều rau xanh, trái cây ít đường (ổi, bưởi, táo)
- Ưu tiên tinh bột hấp thu chậm: gạo lứt, yến mạch, khoai lang
- Chia nhỏ bữa ăn thành 5–6 bữa/ngày để kiểm soát đường huyết
- Hạn chế đường tinh luyện, đồ ngọt, nước ngọt có gas
- Hạn chế thực phẩm chiên rán, nhiều dầu mỡ
- Uống đủ nước mỗi ngày (khoảng 2 lít)
2. Tập thể dục nhẹ nhàng
Vận động hợp lý giúp cải thiện quá trình chuyển hóa glucose. Một số bài tập phù hợp cho bà bầu như:
- Đi bộ sau ăn khoảng 30 phút
- Yoga bầu
- Bơi lội nhẹ
- Tập thở, giãn cơ theo hướng dẫn của bác sĩ
Lưu ý: Không nên tập quá sức hoặc tập khi đang đói.
3. Theo dõi đường huyết thường xuyên
Mẹ bầu cần đo đường huyết tại nhà theo hướng dẫn của bác sĩ:
- Đường huyết lúc đói: <95 mg/dL
- 1 giờ sau ăn: <140 mg/dL
- 2 giờ sau ăn: <120 mg/dL
Nếu không kiểm soát được bằng ăn uống và vận động, bác sĩ có thể chỉ định dùng insulin để ổn định đường huyết.
4. Thăm khám định kỳ đầy đủ
Khám thai thường xuyên để theo dõi sự phát triển của thai nhi, kết hợp siêu âm và kiểm tra đường huyết định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường.
Sau sinh, tiểu đường thai kỳ có hết không?
Khoảng 90–95% mẹ bầu sẽ hết tiểu đường thai kỳ sau sinh. Tuy nhiên, nguy cơ phát triển tiểu đường type 2 sau này vẫn tồn tại, đặc biệt với những người có lối sống không lành mạnh.
Để phòng ngừa, mẹ nên:
- Duy trì cân nặng hợp lý
- Tiếp tục chế độ ăn lành mạnh
- Tập thể dục đều đặn
- Kiểm tra đường huyết định kỳ (ít nhất mỗi 1–3 năm)
Kết luận
Tiểu đường thai kỳ không phải là bệnh nan y, nhưng cần được phát hiện và kiểm soát đúng cách để tránh biến chứng cho cả mẹ và con. Bằng việc duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống khoa học, tập luyện điều độ và theo dõi sức khỏe chặt chẽ, mẹ bầu hoàn toàn có thể vượt qua giai đoạn này một cách an toàn và khỏe mạnh.
